Oost en West: Inspiratiebron van restaurant De Lachende Javaan
Eind jaren tachtig kwam Frans Helling op het spoor van het tegeltableau ‘Oost en West’ van Jan Toorop. Het thema Oost en West sprak hem hierin aan. Het weerspiegelde voor hem zijn culturele geschiedenis en herkomst. Uitgelegd in historisch perspectief gingen vroeger Nederlanders, met name mannen, naar Indië. Uit verbintenissen tussen deze mannen en inheemse vrouwen kwamen kinderen voort, die deel uit gingen maken van de Indo-Europese gemeenschap. Sommige kinderen en hun moeders werden geaccepteerd en gelijkgesteld met de Europeanen. Zij vertegenwoordigden in die dagen het middenkader in de kolonie. Technische ontwikkelingen creëerden een grote groei van nieuwkomers uit Nederland die de positie van de Indo-Europese gemeenschap ondergroef en haar positie op de maatschappelijke ladder verlaagde. Volgens Frans staat de samenhang tussen Oost en West symbool voor het samenkomen van de verschillende culturen. Door toepassing van facetten van het tegeltableau komt deze sfeer tot op de dag van vandaag tot uiting in het restaurant.
De kunstenaar van het tegeltableau, Jan Toorop, komt zelf uit Midden-Java. Zijn vader is Nederlands en zijn moeder Indisch. Toorop werd naar Nederland gestuurd voor studie en is destijds gebleven. Sindsdien staat hij bekend als een van de belangrijkste kunstenaars in Nederland van begin twintigste eeuw. Rond 1910 heeft hij het tegeltableau ‘Oost en West’ ontworpen als naamtableau voor de Vereniging Oost en West. Deze vereniging werd in 1899 opgericht om de banden tussen Nederland en Indië te versterken. Momenteel is het tableau in bezit van het KITLV (Koninklijk Instituut voor Talen, Landen en Volkenkunde) te Leiden. Het geheel is gegoten in de florale kunstuiting van die tijd; Art Nouveau.
Het tegeltableau wordt gekenmerkt door diverse details uit de Indische volkscultuur. Deze details zijn verwerkt in het interieur van het restaurant. Zo zijn de gestileerde wajangfiguren verwerkt als sierband langs de muren. De krissen (beter bekend als Indische dolken) zijn te herkennen in onder meer de trap, balustrade, lijsten en wandkast. Aan de bovenkant van het tegeltableau zie je schepen heen en weer varen als symboliek voor de verbinding tussen Oost en West. Frans probeerde naar aanleiding van dit tegeltableau het verleden tot uiting te brengen in het heden op een daarvoor passende manier. Bovendien is het gehele tegeltableau met al haar details in de trap verwerkt. Op deze manier is de verbintenis tussen Oost en West in het restaurant geïmplementeerd als trots voor de Indo-Europese gemeenschap.
Frans is momenteel nog steeds blij met de toepassing van het kunstwerk in het restaurant. Sterker nog, sindsdien is Oost en West een inspiratiebron voor gedachten en wisselwerkingen. Zo leidt het ertoe dat continu nieuwe ideeën worden gecreëerd en de samenkomst tussen Oost en West tot op de dag van vandaag dynamisch voortbestaat.
________________________